W typologii Christophera Moore’a konflikty w obszarze świata wartości są trudno rozwiązywalne lub nierozwiązywalne. Ekspresja religii przekłada się na styl życia, światopogląd, ubiór. W Polsce nie mamy dużego doświadczenia multikulturowości i nie wiadomo czy byśmy sobie z takim bogactwem poradzili. Christopher Moore w sytuacji konfliktu o podłożu religijnym podpowiada: spróbujcie szukać w tym obszarze innych konfliktów. Być może jest to  konflikt braku danych lub odmiennej ich interpretacji. Zdobycie informacji, poznanie religii, tradycji, zwyczajów kolegi z ławki zwiększa naszą świadomość. Dotykamy przecież religijności w praktycznych wymiarach życia. Niwelowanie konfliktu danych to zasypywanie dziury braku informacji i podnoszenie świadomości.

Przyjęcie postawy bierności wobec toczącego się na forum szkoły konfliktu dotyczącego symboli religijnych może być jedną z pięciu strategii radzenia sobie w sytuacji konfliktu. Taka postawa oznacza: „Nie muszę umierać dla tego, co dla mnie ważne. Nie chcę się odsłonić, wolę zrobić unik, religia to jest moja prywatna sprawa”. To też oznacza, że „nie chcę współpracować”. Jest to niekonstruktywne radzenie sobie ze sporem. Wolę się schować, wycofać, to przynosi negatywne skutki i doprowadza do dramatycznych sytuacji w szkołach. Frustracja rodzi bowiem agresję, a agresja rodzi przemoc.

O podmiotowości dziecka

W Polsce w wielu sferach dziecko czy nastolatek nie jest podmiotem, to fikcja. W wielu obszarach życia społecznego dorośli traktują dziecko przedmiotowo mimo ratyfikowanych aktów prawa międzynarodowego, jak np. Konwencja o Prawach Dziecka, które przewidują branie pod uwagę rozsądnych życzeń dziecka, zgodnie z jego dobrem.

Szkoła jest instytucją totalną, podobnie jak zakon i więzienie w rozumieniu E. Goffmana. Gdy nastolatek słyszy nauczanie, ale go nie widzi to jest to faryzeizm (co innego mówisz, co innego robisz). Potrzebna jest spójność, a brak spójności rodzi napięcia. Pedagog szkolny podejmuje działania rozjemcze (np.: przeprowadza postępowanie mediacyjne lub krąg naprawczy). W szkole dyrektor lub nauczyciel podejmują decyzje arbitralnie i autorytatywnie. Sporą lekcją do odrobienia w szkole jest właściwy dialog.

Nastolatek dziś to osoba poszukująca, badająca, chce poznać, zrozumieć, dokonać świadomego wyboru, zadaje sobie pytania „czy to jest moje? czy ja to interioryzuję?”.

Łagodzenie konfliktów jest zgubną strategią, oznacza że: „wbrew moim potrzebom zgodzę się na to, co ty chcesz”. Rozwiązywanie sporów w sposób konsensualny lub zawierając kompromis to są dwie różne strategie. Sięganie po prawo w sytuacji spornej to podejście bardzo ekstremalne, jest jak wytaczanie armat, sięganie po narzędzia wojenne. W porozumieniu bez przemocy za każdym „nie” stoi jakieś „tak”, jest ukryta jakaś potrzeba. Nie należy pozostawać na powierzchni góry lodowej, trzeba wyjąć konflikt z fazy ukrytej do fazy jawnej. Christopher Moore postuluje pragmatyczne podejście, ujawnienie ukrytego konfliktu danych, potrzeb, interesów.

Jeśli dziecko z obawy przed wykluczeniem z grupy rówieśniczej i ostracyzmem nie chce przyznać się do przynależności do danej grupy wyznaniowej, często nie chce uczestniczyć w życiu danej wspólnoty to jeśli mamy traktować go przedmiotowo to należy pozwolić mu nie iść np. do kościoła. Jednocześnie w takim momencie należy podjąć z nim dialog i zapytać o przyczynę, powód, z którego wynika dane zachowanie dziecka. Rodzice niestety nie potrafią rozmawiać ze swoimi dziećmi, często jest to rozmowa dyrektywna, przemocowa, nie jest otwarta na dialog. W rodzinie mamy z tym kłopot, z takim wzorcem przychodzimy do szkoły. W polskich szkołach brakuje lekcji z komunikacji interpersonalnej.

Janusz Kaźmierczak

O Autorze - filozof oraz socjolog ze specjalnością psychologia społeczna, współautor książki „Mediacja rodzinna. Praktyczny poradnik”, mediator i trener w Fundacji Pracownia Dialogu w Toruniu, członek Społecznej Rady ds Alternatywnych Metod Rozwiązywania Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości IV kadencji