W środę, 31 maja, w Toruniu rozpoczęła się trzydniowa międzynarodowa konferencja „Wolność religijna i inne prawa człowieka: zagrożenia i trendy” zorganizowana w ramach projektu „Laboratorium Wolności Religijnej” realizowanego przez Fundację Pro Futuro Theologiae działającą na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Celem konferencji było omówienie głównych zagadnień związanych z ochroną i promocją wolności religijnej na styku z innymi prawami człowieka w różnych częściach świata, aby lepiej zrozumieć aktualne zagrożenia i trendy związane z obecnością religii w życiu publicznym. Organizatorzy są bowiem przekonani, iż wyłącznie poprzez dialog można budować kulturę opartą na wzajemnym szacunku i harmonii mimo istniejących różnic, także tych na tle wyznaniowym. W wydarzeniu wzięło udział wielu naukowców, praktyków oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego przybyłych do Torunia z całego świata. Prezentując interdyscyplinarne spojrzenie na zagrożenia wobec wolności religijnej oraz utrzymujące się trendy, uczestnicy wspólnie rozważali, w jaki sposób można zwiększyć ochronę i promowanie wolności religii lub przekonań na całym świecie, a także zapobiegać ich naruszeniom. W panującym obecnie na świecie klimacie niestabilności, konfliktów i zagrożenia bezpieczeństwa poszanowanie wolności religii lub przekonań w życiu publicznym jest bardzo istotną kwestią. Wciąż bowiem zdecydowanie zbyt wiele grup religijnych i jednostek na całym świecie zmaga się z przemocą, marginalizacją i stygmatyzacją na tle wyznaniowym.

            W sesji otwierającej pierwszy dzień konferencji Todd Huizinga z waszyngtońskiego Instytutu Wolności Religijnej podkreślił, że zarówno w Europie, jak i Ameryce Północnej idolami współczesności są tolerancja, różnorodność i wybór. Uznaje się, że to właśnie wolność wyboru stanowi podstawę wolności religijnej, ale jednocześnie zapomina się, że wiara religijna jest zakorzeniona w prawdzie, a nie w „wolności wyboru” opartej na relatywizmie. Przekonywał, że argumentacja na rzecz wolności religijnej powinna opierać się na istnieniu jedynego, prawdziwego Boga oraz na naturze osoby ludzkiej stworzonej na obraz Boży. Z kolei Márk Aurél Érszegi z Departamentu Religii i Dyplomacji węgierskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Handlu przybliżył słuchaczom funkcjonowanie rządowego programu Hungary Helps skierowanego do wspólnot wyznaniowych zagrożonych konfliktami. Od uruchomienia programu w 2017 r. do chwili obecnej Węgry wsparły łącznie 300 projektów humanitarnych w 54 krajach na całym świecie, dysponując łącznym budżetem w wysokości 87 mln EUR. W ten sposób pomoc uzyskało blisko milion ludzi dotkniętych przemocą i prześladowaniami na tle wyznaniowym.

            W drugim dniu konferencji „Wolność religijna w akcji” podczas sesji porannej dyskutowano m.in. o wolności religijnej w dziedzinie edukacji. Raúl César Cancio Fernández, doradca sądowy hiszpańskiego Sądu Najwyższego, omówił różne podejścia stosowane przez władze państwowe względem finansowania edukacji religijnej ze środków publicznych. Z kolei ks. prof. Franciszek Longchamps de Bérier z Uniwersytetu Jagiellońskiego odniósł się do regulowania wolności religijnej w przestrzeni szkolnej z perspektywy prawa amerykańskiego, które po ostatnim wyroku Sądu Najwyższego USA daje większą swobodę w manifestowaniu przekonań religijnych. Temat wolności religijnej i występujących na tym tle konfliktów w relacjach między rodzicami a dzieckiem z perspektywy prawa polskiego i europejskiego został podjęty przez dr Adama Jakuszewicza oraz dr Agnieszkę Gilewską.

            Punktem kulminacyjnym drugiego dnia obrad były dwie sesje tematyczne, w których udział wzięli przedstawiciele organizacji wspierających wolność religijną, m.in. dr Marcela Szymanski (Pomoc Kościołowi w Potrzebie), dr Felix Boellmann (ADF International), Madeleine Enzlberger (Obserwatorium Nietolerancji i Dyskryminacji Chrześcijan w Europie), dr Iwona Zamkowska (Głos Prześladowanych Chrześcijan). Dr Aleksandra Djurić Milovanović z Instytutu Studiów Bałkańskich Serbskiej Akademii Nauk i Sztuk omówiła trudności, z jakimi borykają się serbscy ewangelicy, m.in. pośrednią dyskryminację i ich „niewidzialną” tożsamość religijną w sferze publicznej. Chorwacka parlamentarzystka Marijana Petir w swoim wystąpieniu dotyczącym pomocy prześladowanym chrześcijanom podkreśliła, że Europa jako „kolebka”, a także strażnik i obrońca demokracji, musi być główną zaangażowaną w los prawa do wolności religii lub przekonań, a także zjednoczyć się wokół misji powszechnej solidarności, demonstrując humanitarne przywództwo. Łukasz Wilczyński oraz Illia Djadi z organizacji Open Doors omówili problem ekstremizmów religijnych, do których dochodzi w Afryce Subsaharyjskiej,  podkreślając, że to właśnie w Afryce mieszka najwięcej chrześcijan w porównaniu z innymi miejscami świata i to oni są najbardziej narażeni na przemoc na tle religijnym. Według szacunków Open Doors 95% prześladowań chrześcijan miało miejsce w Afryce Subsaharyjskiej, zwłaszcza w Nigerii. Dopełnieniem tego rozpaczliwego obrazu przemocy ze względu na wyznawaną religię, którego jako Europejczycy często nie dostrzegamy, były dwa świadectwa ofiar prześladowań religijnych – Yusufa Elishy Karu z Północnej Nigerii oraz Ibrahema Sabry z Syrii, mieszkających w Budapeszcie i korzystających z rządowego programu Hungary Helps.

            W trzecim dniu konferencji wiele miejsca poświęcono także wolności wypowiedzi religijnej, o której dyskutowali prof. Javier Martínez-Torrón z Uniwersytetu Complutense, dr doc. Saša Horvat z Uniwersytetu w Rijece oraz prof. Manuel Lázaro Pulido z Uniwersytetu La Rioja. Z kolei prof. Hans-Martien ten Napel z Uniwersytetu Leiden poddał swoistej diagnozie obecny stan ochrony wolności religijnej w Europie, wskazując na bardziej niż się wydaje zniuansowaną relację pomiędzy tolerancją a prawem do wolności religii lub przekonań. W sesji głównej tego dnia poruszono także temat aktualnych wyzwań wobec wolności religijnej z perspektywy religii innych niż chrześcijaństwo: judaizmu, o którym opowiadał prof. Asher Maoz z Izraela, islamu omówionego przez prof. Christine Mengès-Le Pape z Francji oraz anglikanizmu przedstawionego przez prof. Marka Hilla z Wielkiej Brytanii. Istotnym tematem dyskusji stała się również aktualna sytuacja Kościołów Prawosławnych w ogarniętej wojną Ukrainie przedstawiona przez przybyłego z Kijowa archimandrytę prof. Cyrila Hovoruna. Konferencję zakończyły rozważania na temat przyszłości kształtowania się prawa do wolności religii lub przekonań wygłoszone przez prof. Andreę Pina z Włoch.