W ciągu ostatnich lat pojawiło się w Indiach wiele alarmujących głosów - o tendencji budzącej niepokój - odnośnie do prześladowania mniejszości religijnych i ograniczania ich konstytucyjnych swobód. Być może wśród tych głosów znalazł się też niedawny artykuł, opublikowany w grudniu ubiegłego roku w New York Times, który uderzył na alarm i uzmysłowił wszystkim skalę i implikacje tego niebezpiecznego dryfu.¹

Artykuł z New York Times’a nie jest jedynym źródłem niepokoju i powodem do obaw. Wystarczy znaleźć w wyszukiwarce internetowej hasło „prześladowania chrześcijan w Indiach” i od razu zauważyć można wiele takich informacji, a nawet wpis w Wikipedii, szczegółowo opisujący sytuacje prześladowań, które najwyraźniej zaczęły się całkiem niedawno, a są związane z falą hinduskiego nacjonalizmu oraz nową sytuacją polityczną.

Lista skarg i ataków na kościoły chrześcijańskie różnych wyznań jest znaczna. Z opublikowanych informacji dowiadujemy się, że uzasadnieniem tego niewłaściwego zachowania jest nowe prawo, które zakazuje działań mających na celu zachęcanie do nawrócenia na inne religie, co stanowi poważne ograniczenie wolności religijnej. Prawo to natomiast oferuje różnego rodzaju usprawiedliwienia i alibi dla wszelkiego rodzaju ataków i prześladowań kościołów, duszpasterzy i wiernych, a zwłaszcza tych, którzy się nawracają.

Przedmiotem szczególnego niepokoju jest to, że na ogół wielu przedstawia Indie jako „największą demokrację świata”, nawet jeśli dla niektórych obserwatorów nieco wadliwą - to ten nowy „styl” może ustanowić pewne standardy w sposobie postępowania w sprawie wolności religijnej, ograniczając tym samym jej zakres w imię wartości narodowych i tożsamościowych. Taka tendencja oznaczałaby, że w praktyce możemy łączyć z jednej strony system polityczny, z jego okresowo wolnymi wyborami i kontrolą sądową, a z drugiej strony sferę religijną, jej wierność lub lojalność, która byłaby postrzegana jako przynależąca do państwa, jego interesów i struktury. Tendencja ta jest szczególnie dokuczliwa, ponieważ oznacza odejście od nowoczesnego modelu liberalnej sekularyzacji, który zapoczątkował rozróżnianie między domeną polityczną, ekonomiczną i religijną, aby następnie przejść do modelu przedsekularyzacyjnego, gdzie państwo kontroluje sferę religijną i nią zarządza, ograniczając tym samym wolność w wyrażaniu religijności ze szkodą dla innych.

Takie postępowanie jest szczególnie kuszące dla innych krajów i jest wyraźnie kojarzone z autorytarnymi i populistycznymi formami rządów na całym świecie. Religia jest zatem wykorzystywana zarówno jako znak tożsamości narodowej jak również w celu zapewnienia politycznego wsparcia i lojalności. W ten sposób religia traci swój własny status jako autonomiczna instancja do przeżywania i doświadczania łączności z transcendencją. Religia służąca innym interesom, zwłaszcza tym związanym z władzą lub pieniędzmi, staje się wadliwą formą, niezdolną do realizacji własnych celów oraz sprzeczną ze swym właściwym znaczeniem.

Kronika nadużyć, jakich dopuszczają się grupy nieformalne wobec mniejszości religijnych w Indiach, domaga się reakcji, a nawet współudziału organizacji prawnych i strategii politycznych, mających na celu ograniczenie ewentualnego, nadchodzącego wpływu alternatywnych grup religijnych. Oznacza to cofnięcie się zegara historii i powrót do czasów, w których religia służyła jedynie interesom narodowym i politycznym. Po raz kolejny staje się bardziej oczywiste, że wolność religijna jest wyraźnym wskaźnikiem lub pełnomocnikiem jakości demokracji, bo kiedy cierpi wolność religijna, cały system demokratyczny i system praw człowieka doznaje cierpienia i ulega pogorszeniu.

o. prof. Lluis OVIEDO

Papieski Uniwersytet Antonianum, Rzym

Materiał stanowi uzupełnienie projektu: Laboratorium Wolności Religijnej. Zrealizowano we własnym zakresie.