Sfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości
www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl
Spis treści
W latach siedemdziesiątych XX wieku zwrócono uwagę na ideę wielokulturowości w kontekście upadku koncepcji asymilacyjnych w krajach imigranckich, takich jak Stany Zjednoczone, Kanada i Australia. Uznano, że akceptując różne kultury, można uniknąć konfliktów między odrębnymi grupami etnicznymi. Na podstawie takich założeń są budowane projekty polityczne. W Australii i Kanadzie polityka wielokulturowości została wprowadzona jako działanie przyjęte przez państwo i obejmujące całość życia mieszkańców. W Stanach Zjednoczonych polityka ta była odpowiedzią na porażkę koncepcji asymilacyjnych, wyrażających się w haśle: one nation, one flag and one language. W Europie jest adresowana zarówno do środowisk imigrantów, jak i mniejszości etnicznych, a tym samym stanowi odpowiedź na wzrost liczby imigrantów pochodzących z odmiennych kręgów kulturowych. Wielokulturowość jest polityką na rzecz zmiany aktualnego monokulturowego systemu społecznego w Europie. Jej celem jest kształtowanie stosunków społecznych w sposób umożliwiający wyrównywanie praw i szans partycypacji w społeczeństwie różnym od grup odmiennych etnicznie.
Wielokulturowość oznacza uznanie równości wszystkich kultur. W jej świetle nie ma kultur wyższych lub niższych, lepszych lub gorszych. Należy rozumieć i tolerować ich odmienność. Sama wielość i różnorodność są wartościami godnymi uznania i szacunku. Przyczyniają się bowiem do poszerzenia wyobraźni kulturowej i w ten sposób do wzbogacenia życia społecznego. W ramach jednego społeczeństwa funkcjonuje i przenika się wiele systemów aksjologicznych, normatywnych, religijnych i obyczajowych. Polityka wielokulturowości zmierza do uznania i uprawomocnienia różnych grup odmiennych etnicznie. Głosi się wyższość społeczności różnorodnych nad jednorodnymi, co w konsekwencji doprowadza do promowania neutralności kulturowej państwa. Idealnie neutralne państwo powinno zatem w swoich działaniach unikać polityki, która mogłaby być kojarzona z określoną grupą społeczną i jej kulturą.
Politykę wielokulturowości przyjęły Kanada i Australia. Władze Kanady proklamowały ją w 1971 roku jako stały element swojej polityki społecznej. Uznano, że w tym kraju nie ma kultury wiodącej, a tym samym dominującego systemu aksjologicznego i normatywnego. Mimo że w Kanadzie 70% ludności należy do różnych Kościołów chrześcijańskich, przyjęto, że Kanada jest kulturową i rasową mozaiką. Różne grupy etniczne zyskały prawo do rozwoju i manifestacji własnej kultury, wyrażania swoich wartości, kultywowania tradycji, języka, pamięci historycznej. W roku 1982 wielokulturowość została wpisana do konstytucji tego kraju. Sześć lat po tym wydarzeniu, w 1988 roku, Izba Gmin parlamentu Kanady przyjęła ustawę o wielokulturowości państwa. Celem tej polityki jest niwelowanie nierówności rasowych i wspieranie integracji społecznej. Jej konsekwencją jest neutralność kulturowa Kanady. Pomija się kulturotwórczą rolę chrześcijaństwa w historii tego kraju oraz fundament ważnych instytucji i wartości społecznych, jak chociażby demokracja i prawa człowieka.
Drugim państwem, które oficjalnie przyjęło model wielokulturowości, jest Australia. Do lat siedemdziesiątych XX wieku prowadzono tam politykę asymilacji. Akceptowano białych i anglojęzycznych imigrantów. Od roku 1973 Australia poszła w kierunku wielokulturowości, mającej na celu stworzenie równości szans dla wszystkich mieszkańców, prawo do wyrażania własnej kultury, konieczność wprowadzenia programów umożliwiających imigrantom równy dostęp do dóbr i zasobów kraju, wsparcie dla imigrantów, którzy chcą sami sobie pomóc i podejmują różne samodzielne inicjatywy. Podjęte kroki mają doprowadzić do pełnego uprawomocnienia wszystkich kultur obecnych na terenie Australii.
W Stanach Zjednoczonych wielokulturowość istnieje w warunkach dominującej kultury anglosaskiej. Intelektualnych źródeł polityki wielokulturowości należy doszukiwać się w dyskusji wywołanej książką Michaela Novaka pt. Przebudzenie etnicznej Ameryki. Jej autor upomina się o ochronę tradycji kulturowej i tożsamości imigrantów przybywających z Europy do USA. Publikacja wskazała nadużycia związane z polityką asymilacji (np. odbieranie dzieci rodzicom), napięcia psychiczne i dezintegrację tożsamości, jaka towarzyszy asymilacji. Stany Zjednoczone po porażce polityki asymilacji (melting pot) wybrały model koegzystencji różnych grup etnicznych z ich kulturami (salad bowl) w ramach dominującej kultury anglosaskiej.
Wielokulturowość w Europie wiąże się z napływem dużej liczby imigrantów należących do innego kręgu kulturowego. Zjawisko to jest związane z imperialną przeszłością niektórych krajów europejskich (Wielką Brytanią, Francją, Belgią, Holandią, Hiszpanią). Mieszkańcy kolonii zaczęli napływać do metropolii i stali się częścią tych społeczeństw. W latach siedemdziesiątych XX wieku najbardziej rozwinięte kraje europejskie zapraszały do siebie pracowników z Turcji i Afryki Północnej. Trzecia fala imigrantów napływa do Europy na skutek polityki realizowanej przez Unię Europejską. Unia, prowadząc politykę otwartych drzwi, zmierza do stworzenia w Europie społeczeństw multikulturowych. Coraz większa liczba muzułmańskich imigrantów w krajach europejskich doprowadziła do tego, że islam wkroczył do kultury Zachodu. Według raportu opublikowanego przez Pew Research Center w roku 2016 populacja muzułmanów w krajach UE przekroczyła 25 mln osób. Jeśli Europa dalej będzie przyjmowała uchodźców, a napływ będzie równy ostatniej rekordowej fali, to liczba muzułmanów może wzrosnąć w 2050 roku nawet do 75,6 mln osób. Największy odsetek imigrantów z krajów muzułmańskich, posiadających obywatelstwo unijne, zamieszkuje Niemcy, Hiszpanię, Wielką Brytanię, Włochy i Francję (dane za: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1729616,1,liczba-muzulmanow-w-europie-znacznie-wzrosnie-ale-tylko-w-niektorych-krajach.read).
Do kwestii mniejszości etnicznych, religijnych i kulturowych odnosi się Międzynarodowy Pakt Praw Cywilnych i Politycznych. W punkcie 27 sprecyzowano, że w państwach, w których istnieją mniejszości etniczne, religijne lub językowe, osoby należące do tych mniejszości nie mogą być pozbawione prawa do własnego życia kulturalnego, wyznawania i praktykowania własnej religii oraz posługiwania się własnym językiem wraz z innymi członkami danej grupy. Regulacja ta utrzymana jest w duchu szacunku dla praw człowieka i praw mniejszości etnicznych. Zobowiązuje państwa do szanowania tożsamości kulturowej wszystkich grup etnicznych znajdujących się na ich terenie.
W regulacjach na poziomie europejskim chronione są mniejszości etniczne z ich kulturami. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej w art. 21 ustanawia, że zakazana jest wszelka dyskryminacja m.in. ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, przynależność do mniejszości narodowej. Europejska Komisja Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji wydała 16 marca 2000 roku rekomendację nr 5 w sprawie zwalczania nietolerancji i dyskryminacji wobec muzułmanów, w której zaleca się eliminowanie jakichkolwiek przejawów dyskryminacji na gruncie religijnym w dostępie do edukacji; przyjęcie środków, jeśli to konieczne także o charakterze legislacyjnym, w celu zwalczania dyskryminacji religijnej w dostępie do zatrudnienia oraz w miejscu pracy. Komisja wydała w 2008 roku Białą Księgę dialogu interkulturowego, w której zobowiązuje państwa do wprowadzania prawa zakazującego islamofobii, nawoływania do nienawiści i przemocy. Europejski komisarz praw człowieka Nils Muižnieks stwierdził: nadszedł już czas uznania, iż muzułmanie stanowią integralną część społeczeństw europejskich i że mają prawo do równości i godności. Uprzedzenia, dyskryminacja i przemoc wobec nich jedynie utrudniają integrację. Istnieje obecnie potrzeba, aby usunąć stare i nowe formy rasizmu i nietolerancji. Ówczesna kanclerz Niemiec Angela Merkel w 2011 roku podczas obchodów zawarcia umowy o naborze pracowników między Niemcami a Turcją stwierdziła: dzięki nim nasze życie stało się bogatsze, bo jest bardziej różnorodne. Unia Europejska zakazuje zatem wszelkich form dyskryminacji także ze względu na pochodzenie etniczne i przynależność do mniejszości narodowej.
Imigrant przybywa do Europy wraz ze swoją kulturą. Wnosi w nowe środowisko swoje zwyczaje, charakterystyczny styl zachowania i komunikowania się z innymi, styl pracy, świętowania, model rodziny, a także relacji społecznych. Poważnym problemem w przypadku imigrantów muzułmańskich jest duży dystans kulturowy między miejscem pochodzenia a nowym europejskim środowiskiem. Imigranci funkcjonują równocześnie w dwóch systemach społecznych, kulturowych i prawnych. Zostali ukształtowani przez kulturę krajów rodzimych i wnoszą ją do nowej przestrzeni społecznej i kulturowej w Europie. Żyjąc w państwach europejskich, kierują się prawem szariatu. Termin „szaria” oznacza drogę. Jest to prawo obejmujące całość życia muzułmanina. Nie ma tu rozdziału religii i polityki. Wszelkie dziedziny życia mają sankcję religijną. Szariat jest prawem nierówności: między wiernymi a niewiernymi, wolnymi a niewolnikami, mężczyznami a kobietami. Zatem trudno je pogodzić z zasadami życia społecznego obowiązującymi w Europie. Prawo to w wielu obszarach kłóci się z nimi: monogamicznym małżeństwem, równością mężczyzny i kobiety oraz każdego człowieka niezależnie od wyznawanej religii, autonomii religii i polityki, a w konsekwencji z demokracją i prawami człowieka. W wielu krajach europejskich powstaje w ten sposób równoległy, muzułmański system kulturowy, społeczny, a przede wszystkim prawny.
Na terenie Wielkiej Brytanii działa co najmniej 85 muzułmańskich rad i trybunałów arbitrażowych. Środowiska muzułmańskie domagają się, by ich wyroki miały tę samą moc prawną, co prawo państwowe. Problemem jest rozbieżność między prawem szariatu, którym kierują się imigranci, a prawem krajów europejskich. W Wielkiej Brytanii, Niderlandach, Republice Federalnej Niemiec stosowane są więc podwójne standardy. Sądy tych krajów w odniesieniu do wymienionych kwestii legitymizują stosowanie prawa szariatu.
Istotne znaczenie w zakresie ewentualnego stosowania prawa szariatu w państwach członkowskich Unii Europejskiej ma Rozporządzenie Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 roku w kwestii prawa właściwego dla rozwodu i separacji. Na podstawie art. 8 rozporządzenia jest możliwe, że prawem właściwym dla przeprowadzenia rozwodu w państwach członkowskich Unii Europejskiej będzie prawo rozwodowe kraju, z którego pochodzi imigrant. Natomiast rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 roku dotyczy dziedziczenia. Rozporządzenie przyznaje każdemu możliwość wyboru prawa państwa, za właściwe do rozstrzygania sprawy spadku po nim (art. 23). Możliwa jest więc sytuacja, że obywatel państwa muzułmańskiego, który przyjechał do kraju europejskiego, wybrał swoje prawo ojczyste jako właściwe w kwestii określenia beneficjentów, ich udziałów, obowiązków nałożonych na nich przez zmarłego. Zatem sądy krajów europejskich rozstrzygających te kwestie będą zmuszone orzekać na podstawie prawa spadkowego obowiązującego w kraju o innej kulturze prawnej.
Zatem w sprawach rozwodowych oraz spadkowych prawo unijne dopuszcza stosowanie prawa państw trzecich w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Artykuł 4 rozporządzenia z 2010 roku postanawia, iż prawo wyznaczone na mocy niniejszego rozporządzenia ma zastosowanie także wówczas, gdy nie jest to prawo uczestniczącego państwa członkowskiego. Natomiast w art. 20 rozporządzenia z 2012 roku wskazano, że prawo wskazane przez niniejsze rozporządzenie stosuje się niezależnie od tego, czy jest ono prawem państwa członkowskiego. Przywołane rozporządzenia dopuszczają istnienie podwójnego porządku prawnego. Z jednej strony obowiązuje prawo stanowione przez państwa członkowskie Unii Europejskiej. Z drugiej natomiast prawo, którym kierują się imigranci.
Traktat ustanawiający Unię Europejską w art. 2 proklamuje równość mężczyzn i kobiet. W art. 13 wskazuje się na konieczność zwalczania wszelkich form dyskryminacji m.in. ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd. Natomiast w art. 6 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej stwierdza się, że Unia ma kompetencje do prowadzenia działań mających na celu wspieranie, koordynowanie lub uzupełnianie działań Państw Członkowskich m.in. w zakresie ochrony i poprawy zdrowia ludzkiego. Zatem Unia proklamuje zasadę równości płci oraz wspierania państw członkowskich w promocji zdrowia. Ważnym zadaniem jest również zwalczanie różnych form dyskryminacji. Jednak prawo, którym kierują się imigranci nie współgra z celami, które wyznacza sobie Unia.
Szariat dopuszcza małżeństwa poligamiczne. Muzułmanin może mieć nawet cztery żony. Wielożeństwo jest w krajach europejskich zakazane. Wielu muzułmanów, przybywając do Europy, sprowadzało później swoje drugie i trzecie żony. Kolejna małżonka w świetle prawa europejskiego nie może być jednak uznana za prawowitą żonę. We Francji w roku 1980, gdzie poligamia jest zabroniona, Sąd Najwyższy, kierując się zasadą, że należy respektować odmienny kulturowo status cudzoziemców, zezwolił na łączenie rodzin poligamicznych. W efekcie z Afryki przybyły tysiące drugich i trzecich żon. W Anglii w roku 2008 zwierzchnik Kościoła anglikańskiego zasugerował akceptację szariatu, kilka miesięcy później najwyższy rangą sędzia brytyjski zasugerował, że w niektórych sytuacjach szariat powinien być stosowany, np. w sprawach rodzinnych i w rozstrzyganiu sporów między muzułmanami. Niski jest również wiek kobiet, dopuszczalny do zawarcia małżeństwa. W zależności od szkoły i tradycji wynosi on od 9 do 15 lat. Przez dorosłych aranżowane są małżeństwa dzieci. Łagodzone są kary za przestępstwa przemocy w rodzinie. Zgodnie z prawem religijnym mąż ma prawo wymierzyć karę chłosty nieposłusznej żonie. Jako element łagodzący uwzględnia się muzułmańskie rozumienie moralności w przestępstwach motywowanych kulturowo.
Przykładem nierówności jest kwestia rozwodu, który w islamie nie ma charakteru formalnego i pomija drogę sądową. Mężczyzna ma prawo uzyskać rozwód (talaq) na podstawie trzykrotnego, a czasem jednokrotnego wypowiedzenia formuły: „rozwodzę się z tobą/odrzucam cię”. W Arabii Saudyjskiej uznano rozwód, w którym formuła ta została przesłana za pomocą sms. Natomiast kobieta może uzyskać rozwód jedynie za zgodą męża, wypłacając mu odszkodowanie będące równowartością jej posagu (mahru). Jest możliwe, że w sprawach rozwodowych strony sporu jako prawo właściwe dla rozstrzygnięcia ich sprawy wskażą prawo rozwodowe kraju swego pochodzenia.
Urodzona w RFN Marokanka zwróciła się do sądu, by ten przyspieszył procedury rozwodowe oraz zakazał jej mężowi Marokańczykowi, który stosował wobec niej przemoc, zbliżać się do niej na odległość mniejszą niż 50 metrów. Sędzia we Frankfurcie odrzuciła jej prośbę, odwołując się do prawa szariatu, pozwalającego na stosowanie wobec nieposłusznej żony prawa chłosty (wers 34 czwartej sury Koranu). Tymczasem nawet prawo marokańskie zabrania bicia żon. Zatem sąd niemiecki wydał wyrok, pouczając muzułmanów, jak mają interpretować i stosować swoje prawo religijne.
Nierówność pomiędzy mężczyzną a kobietą istnieje również w kwestii opieki nad dziećmi. W przypadku chłopców kobiecie przysługuje ona do osiągnięcia przez nich 7 lub 9 roku życia. W przypadku dziewczynek do czasu osiągnięcia przez nie dojrzałości. Jeśli jednak kobieta rozwiedzie się z ojcem dzieci i wejdzie w nowy związek małżeński traci prawo do opieki nad nimi.
Również prawo dziedziczenia stawia kobietę w gorszej sytuacji. Mężczyzna dziedziczy ½ majątku, natomiast kobieta ¼. Islam uznaje bowiem kobietę za istotę słabą, która potrzebuje pomocy z jego strony. Na mężczyźnie ciąży obowiązek utrzymania kobiety. Ta natomiast nie musi zdobywać środków na swoje utrzymanie ani nikogo nie musi utrzymywać. Otrzymane w spadku środki pozostają w wyłącznej dyspozycji kobiety. Natomiast mężczyzna potrzebuje środków na utrzymanie kobiet, dlatego dziedziczy więcej.
We Francji w środowiskach islamskich praktykowana jest klitoridektomia – kobiece obrzezanie (FGM – Female Genital Mutilation), która w świetle prawa francuskiego jest bezprawnym okaleczaniem. Dokonuje się poza gabinetem lekarskim, bez sterylnych narzędzi. Znaczna część kobiet poddawanych temu rytuałowi to obywatelki Francji, które chroni francuskie prawo. Praktyka ta jest sprzeczna z celami, jakie wyznacza sobie Unia Europejska w zakresie ochrony i promocji zdrowia.
Radykalni islamscy liderzy domagają się utworzenia obszarów miejskich ze strefami regulowanymi przez prawo szariatu (tzw. sharia zones). Uznanie autonomii takich sfer oznaczałoby wyjęcie ich spod prawa Unii Europejskiej i poszczególnych krajów, wchodzących w jej skład. Nie służy to jednak integracji społecznej. Środowiska muzułmańskie, tworząc takie strefy, zamykają się w sobie. Również Europejczycy nie są w stanie integrować się z nimi. Nie sprzyja to budowaniu wspólnego społeczeństwa demokratycznego opartego na zasadach dialogu i tolerancji.
Minister odpowiedzialna w Norwegii za integrację imigrantów stwierdziła, że równość praw mężczyzn i kobiet obowiązująca w tym kraju jest sprzeczna z aranżowaniem małżeństw dzieci przez muzułmanów. Skandynawki w klasach o przewadze dzieci z rodzin muzułmańskich przestają nosić spódniczki, a zaczynają ubierać tradycyjne chusty islamskie. Innym problemem jest przygotowanie właściwych potraw w placówkach wychowawczych. W duńskich szkołach wycofano ze szkolnego jadłospisu mięso na skutek protestów rodzin muzułmańskich. Duńskim rodzinom nie spodobała się ta decyzja, ponieważ wieprzowina stanowi w tym kraju podstawę diety. W duńskich szkołach gastronomicznych wszyscy uczniowie bez wyjątku są zobowiązani próbować mięso wieprzowe oraz alkohole. Szkół tych nie mogą więc ukończyć konsekwentni muzułmanie.
Kolejnym problemem jest rytualny ubój zwierząt. Muzułmanie nie jedzą wieprzowiny oraz mięsa osła lub muła. Zwierzę musi być hodowane w sposób naturalny i zabite na sposób halal. Musi być zabite przez muzułmanina. W trakcie uboju wypowiadane są po arabsku słowa: „W imię Boga, Bóg jest największy”. Rytualny ubój zakłada przecięcie tchawicy oraz głównej tętnicy, by zwierzę się wykrwawiło. Prawo państw europejskich zabrania takiego uboju. Społeczności muzułmańskie rozwiązują tę kwestię, zakładając ubojnie w domach prywatnych. Jednak w Niemczech i Wielkiej Brytanii nie wolno zabijać zwierząt poza miejscami do tego przeznaczonymi. Zaproponowano więc ubój tradycyjny w państwowych zakładach mięsnych. Muzułmanie nie godzili się na to, ponieważ zwierzę musi być zabite przez muzułmanina i nie może mieć styczności z mięsem nieczystym, np. z wieprzowiną. Niektóre państwa zaproponowały więc tworzenie specjalnych ubojni, w których dokonywałby się rytualny ubój. To jednak spowodowało protesty organizacji broniących praw zwierząt. W konsekwencji muzułmanie zaopatrują się w mięso z nielegalnego uboju lub sprowadzanego z innych krajów.
Karanie zachowań dyktowanych przez prawo muzułmańskie, a sprzeczne ze standardami europejskimi oznaczałoby, że są one gorsze od praktyk kultywowanych w krajach europejskich opartych na prawach człowieka, równouprawnieniu kobiet i mężczyzn, monogamicznym małżeństwie. To natomiast jest sprzeczne z polityką wielokulturowości, uznającą równość wszystkich kultur.
Szariat nakazuje karanie czynów, które w kulturze prawnej Zachodu nie są karane: spożywanie niektórych potraw lub napojów (alkoholu), cudzołóstwo. W roku 2007 toczył się w Paryżu proces przeciwko redaktorowi naczelnemu pisma satyrycznego, które opublikowało karykatury Mahometa. W art. 9 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności deklaruje się gwarancje wolności sumienia i wyznania. Natomiast w art. 10 zapisano wolność wyrażania opinii. W świetle pierwszej zasady ludzie mają prawo do właściwego praktykowania swojej religii. W islamie istnieje zakaz tworzenia wizerunków Mahometa, a tym bardziej jego karykatur. Publikacja jest zatem obraźliwa dla kultury islamu. Natomiast w świetle art. 10 można wyrażać opinie nawet sprzeczne z określoną religią. Istnieje więc konflikt między wolnością religijną a możliwością wyrażania opinii. O oddaleniu pozwu przesądził prymat wolności słowa, jako jednej z fundamentalnych wartości społeczeństwa demokratycznego, i wyższość obywatelstwa nad przynależnością religijną. Zatem konsekwentna polityka wielokulturowości, prowadzona przez państwa europejskie, może prowadzić do problemów w interpretacji praw człowieka.
Napływ do Europy dużej liczby imigrantów z krajów należących do innego kręgu kulturowego prowadzi do powstania znacznego dystansu kulturowego. Oznacza on odmienność wartości, norm, wzorów zachowań, decydujących o sposobie postrzegania świata, przeżywania relacji międzyludzkich, kształcie prawa, rodziny i innych instytucji społecznych. Imigranci kierują się prawem szariatu. Natomiast standardy europejskie wywodzą się z chrześcijaństwa. Różnice dotyczą przede wszystkim prawa rodzinnego, spadkowego, pojmowania miejsca kobiet w społeczeństwie i rodzinie, kwestii rozwodów, spadkobrania, relacji między polityką a religią. Imigranci kierują się odmiennymi od europejskich wzorami kulturowymi. Prowadzi to do dylematów związanych z polityką wielokulturowości.
Stosowanie polityki wielokulturowości prowadzi do dualizmu prawnego, społecznego i kulturowego. W ramach jednego państwa stosuje się różne systemy prawne względem obywateli. Obyczaje wyrastające z odmiennej kultury dominują nad prawami człowieka i prawem sądów państw Unii Europejskiej. W konsekwencji wielokulturowość może prowadzić do wypaczenia instytucji demokratycznych.
Ustalaniu polityki wielokulturowości towarzyszyło przekonanie, że imigranci będą porównywać europejski dobrobyt i wolność z sytuacją w ich krajach pochodzenia. Porównanie to miało zaowocować zadowoleniem, uznaniem wartości Europy, nowej ojczyzny i identyfikacją z instytucjami tworzącymi porządek społeczny, którego brakowało w krajach ich pochodzenia. Imigranci mieli stać się Europejczykami, których od rodowitych mieszkańców Europy miało różnić jedynie miejsce pochodzenia. Przybysze mieli przyjąć europejską tożsamość. Tak się jednak nie stało. Zderzenie imigrantów z kulturą i instytucjami Zachodu zaowocowało kryzysem tożsamości, wrogością, izolacją we własnych zamkniętych środowiskach, kierowaniem się prawem szariatu, który łączy i reguluje całe życie człowieka. Polityka wielokulturowości nie prowadzi do zmniejszenia dystansu kulturowego i większej integracji społecznej. Imigranci wybierają dobrowolną izolację społeczną, czego wyrazem są sharia zones.
Warto zwrócić uwagę, że ważne wartości świata zachodniego, jak demokracja i prawa człowieka oraz autonomia polityki i religii, ukształtowały się w Europie w warunkach monokulturowych. Chrześcijaństwo, obok tradycji prawa rzymskiego, greckiej filozofii oraz tradycji oświeceniowej, stanowi ich aksjologiczny fundament. Zatem zarówno poszczególne państwa, jak i cała Unia Europejska nie mogą zakładać kulturowej neutralności swoich aksjologicznych podstaw. Konsekwentnie prowadzona polityka wielokulturowości prowadzi do nieuchronnego konfliktu między wartościami i instytucjami świata zachodniego wyrosłymi z chrześcijaństwa a kulturą imigrantów.
wielokulturowość, kultura, tożsamość, grupy etniczne, imigranci, islam, równość, neutralność, pluralizm
Australia, Kanada, Europa, polityka, zderzenie cywilizacji, globalizacja
Wiesław Łużyński jest kapłanem diecezji toruńskiej i pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończył Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie. W latach 1993–1999 odbył studia na Wydziale Nauk Społecznych KUL w dziedzinie socjologii zwieńczone pracą doktorską pt. Państwo pomocnicze w nauczaniu Jana Pawła II. W roku 2010 uzyskał tytuł doktora habilitowanego w Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie na podstawie rozprawy Struktury pośrednie pomiędzy jednostką ludzką a państwem w nauczaniu społecznym Kościoła (Toruń 2008, ss. 501). Przedmiotem jego zainteresowań są: społeczna zasada pomocniczości, obecność religii w sferze publicznej, nauczanie J. Ratzingera/Benedykta XVI.
Bieńkowska M., Sadowski A. (red.), Polityka wielokulturowości a migracje, Białystok 2012.
Domagalska S., Wielokulturowość w dobie „Ponowoczesności”, „Zeszyty Naukowe WSOWL” 2 (2012), s. 182–192.
Głowiak K., Wielokulturowość w Europie i stanowisko Kościoła katolickiego wobec migracji, „Historia i Polityka” 33 (2020), s. 81–96.
Frańczuk M., Koncepcja regulacji sharia zones w wybranych krajach Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe UEK” 7 (2014), s. 111–124.
Hryniewicz J.T., Imigracja i wielokulturowość w warunkach dużego dystansu kulturowego, „Studia Regionalne i Lokalne” 3 (2011), s. 5–25.
Hryniewicz J.T., Polityka wielokulturowości. Zjawiska towarzyszące i przesłanki niepowodzenia, w: M. Bieńkowska, A. Sadowski (red.) Polityka wielokulturowości a migracje, Białystok 2012, s. 11–34.
Krysztofek K., Dopuszczalność stosowania prawa szariatu w zakresie spraw rozwodowych i spadkowych w prawodawstwie Unii Europejskiej, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 19 (2016), s. 23–43.
Moulin-Stożek M., Selektywna tolerancja? Kanadyjski Sąd Najwyższy o wolności religijnej i edukacji w pluralistycznym państwie świeckim, Warszawa 2019.
Sadowa K., Oddziaływanie szariatu na orzecznictwo europejskie i europejski porządek prawny na przykładzie Niemiec i Wielkiej Brytanii – zarys problematyki, w: M. Sadowski, Z badań nad prawem i administracją, Wrocław 2014, s. 125–142.
Śliz A., Szczepański M., Wielokulturowość: idea, teoria, polityka, „Kultura i Społeczeństwo” 2 (2020), s. 175–206.
Śliz A., Szczepański M.S., Wielokulturowość współczesna: terminy, idee, teorie i aktorzy, „Górnośląskie Studia Socjologiczne”. Seria Nowa 6 (2015), s. 13–27.
Wojciechowska K., Adaptacja tradycji kultur muzułmańskich w krajach Unii Europejskiej, „Pogranicze. Studia Społeczne” 23 (2014), s. 145–154.
Wojciechowska K., Muzułmanie w Niemczech – problemy z asymilację cywilizacyjną, w: M. Bieńkowska, A. Sadowski (red.) Polityka wielokulturowości a migracje, Białystok 2012, s. 147–156.
Zasoby online:
http://oide.sejm.gov.pl/oide/index.php?option=com_content&view=article&id=14436&Itemid=436 (data dostępu: 9.03.2022).
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32010R1259&from=PL (data dostępu: 9.03.2022).
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2012:201:FULL&from=RO (data dostępu: 9.03.2022).
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19930610284/T/D19930284L.pdf (data dostępu: 9.03.2022).
https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1729616,1,liczba-muzulmanow-w-europie-znacznie-wzrosnie-ale-tylko-w-niektorych-krajach.read (data dostępu: 9.03.2022).
Zalecenie_nr_5_dotyczące_Ogólnej_Polityki_ECRI_ws_zwalczania_nietolerancji_i_dyskryminacji_wobec_muzułmanów,_przyjęte_16_marca_2000_r.pdf (data dostępu: 9.03.2022).
https://wydarzenia.interia.pl/swiat/news-rocznica-sprowadzenia-turkow-do-niemiec-merkel-i-slodko-i-ci,nId,907841 (data dostępu: 9.03.2022).
https://pl.gatestoneinstitute.org/9514/niemcy-poddaja-sie-prawu-szariatu (data dostępu: 9.03.2022).
