Sfinansowano ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości
www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl
Spis treści
Chrześcijaństwo jest religią Wcielenia. Nie nakazuje ucieczki przed światem, ale odpowiedzialne zaangażowanie w jego sprawy. Kościół będący kontynuacją tajemnicy Wcielenia jest zanurzony w doczesność. Jest „Kościołem w świecie”. Jest wspólnotą autonomiczną w stosunku do państwa. Również różne obszary życia doczesnego zachowują słuszną autonomię w stosunku do Kościoła. Posiadają wewnętrzną wartość i dobroć. Kierują się również swoimi wewnętrznymi prawami. Prawa te muszą się mieścić w granicach prawa moralnego wyznaczanego przez Dekalog. Zatem autonomia świata w relacji do Kościoła ma charakter względny. Aktywność człowieka w obszarze spraw doczesnych podlega moralnej ocenie.
Kościół realizując zadanie zbawcze pełni w świecie rolę profetyczną. Jego zadaniem nie jest podążanie z duchem epoki, ale głoszenie prawdy, którą przekazał mu Chrystus. W wypełnianiu tej misji za przykładem proroków Starego Testamentu musi stanąć w opozycji do środowisk władzy i biznesu, aktualnych trendów kulturowych, rozpowszechnionych stylów życia. Konsekwencją tak rozumianej postawy profetycznej jest marginalizacja, niezrozumienie a nawet odrzucenie przez społeczeństwo. Kościół głosząc swoją naukę społeczną musi być odważny, i gotowy do tego, by ponosić konsekwencje wierności prawdzie. W profetyzm Kościoła wpisane jest najpierw głoszenie pozytywnej nauki na temat człowieka i społeczeństwa. W drugiej kolejności powinien on krytykować nieprawidłowe sytuacje.
Miejscem Nauki Społecznej Kościoła jest spotkanie życia i sumienia chrześcijańskiego z życiem świata. Jest ona głosem Kościoła na temat problemów, z którymi zmagają się współczesne społeczeństwa. W odniesieniu do niej używane są różne określenia: Nauczanie społeczne Kościoła, Nauka społeczna Kościoła, Katolicka nauka społeczna. Nauczanie wskazuje na historyczny i praktyczny aspekt podejmowanych problemów. Odnosi się do nauczania papieża i biskupów reagujących na aktualne problemy społeczne. Natomiast nauka wskazuje na aspekt teoretyczny problemów społecznych. Na corpus doktrynalny, który kształtuje się wraz z kolejnymi wypowiedziami Kościoła. Natomiast Katolicka nauka społeczna jest dyscypliną naukową, wykładaną w seminariach i na wydziałach teologicznych. Jest dziedziną uprawianą przez katolickich specjalistów duchownych i świeckich. Skupiając się na Nauce Społecznej Kościoła należy podkreślić, że podmiotem, który ją głosi jest Urząd Nauczycielski Kościoła. Jest ona elementem posługi nauczania (munus docendi) powierzonej mu przez Chrystusa. Urząd ten tworzy papież wraz z biskupami pozostającymi z nim w jedności. Jest to myśl Kościoła. Część jego nauczania moralnego.
Nauka społeczna Kościoła nie jest trzecią drogą pomiędzy liberalnym kapitalizmem a marksistowskim komunizmem. Nie jest ona ideologią, w sensie zespołu poglądów filozoficznych, politycznych, gospodarczych stanowiących podstawę do konstruowania konkretnych rozwiązań ustrojowych. Nie wyraża interesów klasowych. Jest ona „kategorią niezależną”. Nauka społeczna Kościoła „jest dokładnym sformułowaniem wyników pogłębionej refleksji nad złożoną rzeczywistością ludzkiej egzystencji w społeczeństwie i w kontekście międzynarodowym, przeprowadzonej w świetle wiary i tradycji kościelnej. Jej podstawowym celem jest wyjaśnianie tej rzeczywistości poprzez badanie jej zgodności czy niezgodności z nauką Ewangelii o człowieku i jego powołaniu doczesnym, a zarazem transcendentnym; zmierza zatem do ukierunkowania chrześcijańskiego powołania. Nauka ta należy przeto nie do dziedziny ideologii, lecz teologii, zwłaszcza teologii moralnej” (SRS 41).
Chrystus powierzył Kościołowi diakonię prawdy. W czasie mowy pożegnalnej przez wniebowstąpieniem nakazuje uczniom, by szli na cały świat i nauczali wszystkie narody. (Mt 28,18-20). Sam Chrystus nazywa siebie Prawdą (J 14,6). Chrześcijaństwo od początku swego istnienia rozumiało siebie jako religię według rozumu. Pyta o prawdę, sprawiedliwość, o właściwy porządek rzeczy. Formułuje ważne kryteria etyczne nie tylko w obszarze życia indywidualnego, ale również życia społecznego. Stąd jego zaangażowanie, by poprzez oświecanie rozumu i uwrażliwianie na prawdę budować sprawiedliwy porządek społeczny.
Warto zwrócić uwagę na to w jaki sposób społeczne kompetencje Kościoła widzą sami papieże. Pius XI odnosząc się do encykliki Leona XIII Rerum novarum stwierdził, że autorytet Kościoła w sprawach społecznych nie odnosi się do „techniki” życia gospodarczego, czyli kwestii ściśle ekonomicznych, ale do etycznego ich aspektu. Zatem papieże nie wypowiadają się jako specjaliści w dziedzinie polityki lub ekonomii, ale jako stróże porządku moralnego. Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra podkreślił, że chrześcijaństwo ujmuje człowieka w całości, jako psychofizyczną jedność. I chociaż Kościół jest bardziej skupiony na sprawach duchowych, to jednak nie pomija kwestii doczesnych związanych z cielesnym wymiarem życia. Papież przywołuje przykład samego Chrystusa, który naucza o Królestwie Bożym, ale kiedy widzi, że ludzie zgromadzeni wokół Niego są w potrzebie – rozmnaża dla nich chleby i karmi głodne rzesze (MK 8,2). Jan Paweł II w encyklice o pracy ludzkiej Laborem exercens stwierdza, że nie jest zadaniem Kościoła przeprowadzanie naukowych analiz dotyczących rzeczywistości pracy, ale przypominanie o godności i prawach ludzi pracy oraz piętnowanie takich sytuacji, w których są one łamane. Zatem w rozwiązanie kwestii społecznej Kościół angażuje się pośrednio. Jest aktywny w sferze przedpolitycznej. W encyklice Centesimus annus, stwierdza, że upowszechnianie nauki społecznej wchodzi w zakres misji ewangelizacyjnej Kościoła. Ukazuje ona bezpośrednie konsekwencje Ewangelii dla życia społecznego. Walkę o bardziej sprawiedliwy porządek społeczny czyni elementem świadectwa o Chrystusie. Odnosząc się do encykliki Leona XIII podkreśla, że Rerum novarum nadała Kościołowi „uprawnienia obywatelskie”. Od opublikowania tego ważnego dokumentu, nazywanego „Wielką Kartą” Nauki społecznej, Kościół wyraźniej wkroczył w sferę publiczną i włączył się w debatę na temat etycznych podstaw życia wspólnoty. Z kolei Benedykt XVI w encyklice Caritas in veritate podkreśla autonomię polityki i wiary oraz związek tej pierwszej ze sprawiedliwością. Państwo, które nie kierowałoby się sprawiedliwością zmieniłoby się w wielką bandę złodziei. Zadaniem polityki jest stworzenie sprawiedliwego porządku społecznego. Rola wiary w urzeczywistnianiu tego celu polega na oczyszczaniu rozumu, by ten właściwie rozpoznał czym jest sprawiedliwość i co jest sprawiedliwe w konkretnej sytuacji egzystencjalnej. Zadanie wiary ma zatem charakter pośredni. Nauka społeczna Kościoła znajduje się w miejscu spotkania polityki i wiary. Papież Franciszek w encyklice Lumen fidei odwołuje się do metafory, w której światło będące w kościele rozświetla również ulice, place, budynki miasta. Przesłanie Ewangelii inspiruje do większej troski o dobro wspólne społeczności. Kościół nie tworzy Królestwa Bożego na ziemi. Jednak wartości tego Królestwa oddziałując na świadomość ludzi przemieniają rzeczywistość doczesną od wewnątrz i nadają jej bardziej ludzki kształt.
Nauka Społeczna Kościoła, chrześcijaństwo, doktryna, moralność, etyka, Kościół, sfera publiczna, papież
Nauczanie społeczne Kościoła należy do dziedziny teologii, zwłaszcza teologii moralnej. W centrum jego zainteresowania znajduje się człowiek. Chrześcijaństwo czerpie prawdę o nim z Bożego Objawienia. To właśnie przesądza o jego teologicznym charakterze. Ma ono również charakter interdyscyplinarny. Nauka Społeczna Kościoła korzysta z dorobku teologii, zwłaszcza teologii moralnej. Filozofia dostarcza pojęć, którymi sama się posługuje, takich jak osoba, wolność, władza, państwo, prawo. Ważny jest również wkład nauk społecznych, które pomagają zrozumieć aktualne procesy społeczne. Zatem jako nauka o charakterze teologicznym, sytuująca w centrum człowieka otwartego na relację z Bogiem, a jednocześnie otwarta na dane innych nauk, ma ona charakter mądrościowy, w sposób całościowy ujmujący ocenianą rzeczywistość społeczną. Kościół dokonuje oceny rzeczywistej sytuacji społecznej w świetle prawdy o człowieku, jego godności i powołaniu. Ujmuje człowieka w sposób integralny, w całej prawdzie swego istnienia.
Za Janem Pawłem II warto zauważyć, że nauka ta nie tworzy modeli życia społecznego, gospodarczego czy politycznego. Te bowiem kształtują się w konkretnej rzeczywistości społecznej. Benedykt XVI stwierdza, że Kościół jest w sferze polityki i gospodarki nie proponuje gotowych rozwiązań. Nie realizuje sprawiedliwego porządku społecznego w sposób bezpośredni. Jego zadaniem jest budzenie sił moralnych, uwrażliwianie na prawdę i sprawiedliwość, by ta była rozpoznana i w społeczeństwie realizowana. Zadaniem Nauki Społecznej Kościoła nie jest wchodzenie w rolę państwa. Nie ma ona znaczenia ściśle politycznego. Kościół pełni w świecie „diakonię prawdy”. Oddziałuje na społeczeństwo, by je formować od wewnątrz, kształtować hierarchię wartości, kryteria ocen, zasady refleksji, wytyczne działania. Pośrednio oddziałuje na środowiska władzy i polityki poddając moralnej ocenie jej decyzje.
Metodologia przez nią przyjmowana sprowadza się do trzech etapów: widzieć, ocenić i działać. W pierwszym rzędzie Kościół chce dostrzegać problemy z jakimi zmaga się człowiek, rodzina i społeczeństwo. Następnie dokonuje ich oceny w świetle przesłania chrześcijańskiego. Na końcowym etapie próbuje wskazywać drogi wyjścia z sytuacji kryzysowej. Przedmiotem Nauki Społecznej Kościoła jest tzw. kwestia społeczna, czyli różne problemy wynikające z braku sprawiedliwości. Niesprawiedliwość może się ujawnić w każdym obszarze życia społecznego: polityce, gospodarce, kulturze, a także w różnej skali począwszy od lokalnej aż po globalną.
Nauczanie społeczne Kościoła swoją genezą sięga początków chrześcijaństwa. Już w Ewangeliach pojawiają się tematy społeczne. Chrystus rozdziela obowiązki względem Boga od obowiązków względem cezara (Mk 12,13-17). Rozdziela sferę religii i polityki. W nauczaniu Kościoła ta wypowiedź stanie się podstawą do zbudowania koncepcji dualizmu religijno-politycznego. Wiara określa architekturę relacji międzyludzkich. W jej świetle jesteśmy odpowiedzialni jedni za drugich. Solidarności i miłości domagają się zwłaszcza słabi i potrzebujący. To przede wszystkim z nimi utożsamia się Chrystus. W pierwszych wiekach społeczno-etyczna nauka Kościoła odnosiła się do kwestii ubóstwa, dysproporcji społecznych i niesprawiedliwości. Ważnym autorem podejmującym zagadnienia społeczne był św. Augustyn. W średniowieczu istotny wkład do refleksji społecznej Kościoła wniósł św. Tomasz z Akwinu. Przez wieki wykształciły się w chrześcijaństwie różne szkoły społeczne. Koncepcję praw narodów rozwinęła szkoła w hiszpańskiej Salamance dzięki Franciszkowi de Vittoria i Franciszkowi Suarezowi. W XIX wieku w rozwiązywanie nabrzmiałych w tamtym czasie problemów społecznych angażował się biskup Moguncji Wilchelm von Ketteler.
Nauka Społeczna Kościoła w sensie ścisłym zaczęła się kształtować wraz z opublikowaniem przez Leona XIII encykliki Rerum novarum (1891). Jest ona „Wielką Kartą” nauczania społecznego Kościoła. Papież odnosi się w niej do niesprawiedliwości liberalnego kapitalizmu, jak i niebezpiecznych idei kolektywnego komunizmu. Pius XI w encyklice Quadragesimo anno (1931) wymienił dobrodziejstwa encykliki leonowej, wyjaśnił kwestię społecznych kompetencji Kościoła oraz dokonał oceny współczesnych zjawisk i problemów społecznych, zwłaszcza komunizmu i liberalizmu. Odnosił się do problemu systemów totalitarnych. Przeciwko faszyzmowi we Włoszech opublikował encyklikę Non abiamo bisogno (1931). W encyklice Mit brennender Sorge (1937) krytykował niemiecki narodowy socjalizm. Encyklikę Divini Redemptoris (1937) skierował przeciwko bezbożnemu komunizmowi. Pius XII w swoim obfitym nauczaniu przygotował Kościół do wydarzenia II Soboru Watykańskiego. Opublikował wiele orędzi i przemówień, w których odnosił się do aktualnych problemów społecznych. Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra (1961) wskazał na podmiotowość pracowników w przedsiębiorstwie. Natomiast w encyklice Pacem in terris (1963) nauczał o prawach człowieka. Zdefiniował ich podstawę. Określił związek praw i obowiązków. Wyjaśnił kwestie pochodzenia władzy od Boga i jej właściwy zakres. Zdefiniował aksjologiczną infrastrukturę na której powinien opierać się pokój na świecie. Paweł VI encykliką Populorum progressio (1967) zwrócił uwagę na temat rozwoju oraz na to, że współczesna kwestia społeczna powinna być analizowana w skali globalnej. Jan Paweł II uwrażliwiał na podmiotowy charakter ludzkiej pracy (Laborem exercens 1981), wskazał na integralny charakter rozwoju, problem konsumizmu i struktur grzechu (Sollicitudo rei socialis 1987). W encyklice Centesimus annus (1991) odniósł się do kwestii kapitalizmu i demokracji. Na pytanie czy klęska komunizmu oznacza zwycięstwo kapitalizmu papież odpowiedział, że ocena zależy od rozumienia kapitalizmu. Jeśli pojmujemy go jako system ekonomiczny, który uznaje pozytywną rolę przedsiębiorstwa, rynku, własności prywatnej i wolnej inicjatywy gospodarczej na postawione pytanie należy odpowiedzieć pozytywnie. Jeśli jednak oznacza on system, który nie jest ujęty w ramy prawne i wprzęgnięty w służbę integralnie rozumianej wolności ludzkiej, która ma zawsze charakter etyczny i religijny należy odpowiedzieć negatywnie. Warunkowa jest również ocena demokracji, która zasługuje na uznanie ze względu na to, że respektuje podmiotowość obywateli i całego społeczeństwa. Dla właściwego funkcjonowania potrzebuje jednak struktur uczestnictwa oraz wartości gwarantujących odpowiedzialne użycie wolności. Pozbawiona aksjologicznych podstaw łatwo zmieni się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm. Benedykt XVI wskazał na relację pomiędzy polityką i wiarą. Zadaniem tej pierwszej jest realizowanie sprawiedliwego porządku społecznego. Natomiast wiara pomaga w realizacji tego celu pośrednio oczyszczając rozum od zaślepienia etycznego i uwrażliwianie na wymagania prawdy i sprawiedliwości. (Deus caritas est 2005). Przestrzega przed pokusą samozbawienia poprzez postęp techniczny (Spe salvi 2007). W encyklice Caritas in veritate (2010) dokonał w pewnym sensie syntezy dotychczasowego nauczania społecznego Kościoła na temat globalizacji, ekologii, rozwoju, obecności Kościoła w sferze publicznej. Papież Franciszek natomiast zwrócił uwagę na opcję preferencyjną na rzecz ubogich (Evangelii gaudium). Encyklikę Laudato si w całości poświęcił zagadnieniom ekologicznym. Natomiast we Fratelli Tutti podkreślił znaczenie braterstwa i przyjaźni społecznej.
Naukę społeczną Kościoła charakteryzuje ciągłość i odnowa. Jest ono stałe w wymiarze podstawowych zasad doktrynalnych, w zasadach refleksji, kryteriach ocen, wytycznych działania oraz w żywej więzi z Ewangelią Chrystusową. Jest ono również zmienne z powodu nieustannej ewolucji społeczeństw, ujawniających się kwestii społecznych, nowych pytań, na które należy odpowiedzieć. Niezmienne zasady społeczne są stosowane w różnej skali i do różnych obszarów życia społecznego. Rozwijane i ubogacane przez wypowiedzi papieży stanowią ciągle uaktualniany korpus doktrynalny.
W seminariach duchownych oraz na wydziałach teologicznych wykładana jest Katolicka nauka społeczna. Zgodnie z rozstrzygnięciem Jana Pawła II jest ona częścią teologii moralnej. Jest przedmiotem będącym częścią formacji intelektualnej w trakcie studiów teologicznych. Wykładana jest na IV roku w ramach 30 godzin wykładu w pierwszym i 30 godzin wykładu w drugim semestrze. Zajęcia kończą się egzaminem. Zgodnie z zatwierdzoną przez Konferencję Episkopatu Polski Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia przedmiot Katolicka Nauka Społeczna wykładany w ramach formacji przygotowującej do kapłaństwa powinien obejmować następujące tematy:
„Zagadnienia wstępne: – natura katolickiej nauki społecznej (nauczanie społeczne Kościoła a katolicka nauka społeczna; terminologia; źródła, autonomia, metodologia; interdyscyplinarność; specyfika; moc wiążąca; praktyczny aspekt nauczania społecznego Kościoła); – perspektywa biblijna, wymiar teologiczny i społeczny nauczania społecznego Kościoła (tematy społeczne w Starym Testamencie; społeczna misja Chrystusa; wyzwolenie
integralne; teologia wyzwolenia a teologia wyzwalania; misja społeczna Kościoła;
ewangelizacyjny dialog Kościoła ze światem).
Ewolucja katolickiej nauki społecznej: – tematy społeczne w nauczaniu Ojców Kościoła, teologów i szkół teologicznych do końca XVIII wieku (Ojcowie Kościoła, św. Augustyn z Hippony; św. Tomasz z Akwinu; szkoła z Salamanki; szkoła franciszkańska; odrodzenie i wielkie odkrycia geograficzne; redukcje paragwajskie; dominikanie w Nowym Świecie; rewolucje XVIII/XIX wieku); – kształtowanie się katolickiej nauki społecznej w XIX wieku (katolicyzm społeczny; katolicy francuscy; Wilhelm E. von Ketteler; niemiecka szkoła reform społecznych; działalność społeczna katolików austriackich i włoskich; katolicyzm społeczny
na ziemiach polskich); – magisterium społeczne w czasach nowożytnych na tle wydarzeń społecznych i politycznych: – część pierwsza: nauczanie społeczne Kościoła wobec premodernizmu (Pius IX, Leon XIII, Pius X, Benedykt XV) i wobec modernizmu (Pius XI, Pius XII); – część druga: Sobór Watykański II (Jan XXIII, Paweł VI); Kościół wobec post-modernizmu (Jan Paweł II, Benedykt XVI, Franciszek).
Kryteria oceny rzeczywistości społecznej: – koncepcja człowieka w katolickiej nauce społecznej (zasada personalistyczna; godność i prawa człowieka); – zasady życia społecznego (zasady dobra wspólnego; pomocniczości; solidarności; powszechnego przeznaczenia dóbr; partycypacji; zrównoważonego rozwoju); – wartości życia społecznego (prawda; wolność; sprawiedliwość; miłość; pokój).
Dyrektywy do działania: – rodzina (filozofia i teologia rodziny; społeczny charakter rodziny; prawa i obowiązki rodziny; funkcje rodziny; zagrożenia rodziny); – ekonomia (systemy gospodarcze i związane z nimi ideologie: kapitalizm, socjalizm,
społeczna gospodarka rynkowa; społeczno-etyczny wymiar pracy ludzkiej; bezrobocie;
własność prywatna i wspólna; podatki; rynek i wolna konkurencja; przedsiębiorstwo;
związki zawodowe; prawidłowa koncepcja rozwoju i postępu); – polityka (koncepcja państwa – demokracja, państwo prawa, państwo socjalne i totalitarne; zaangażowanie polityczne chrześcijan; społeczeństwo obywatelskie; pluralizm, dialog i tolerancja; liberalizm; prawa i obowiązki obywatelskie, globalizacja i glokalizacja, terroryzm i wojna, korupcja, lobbing); – kultura („człowiek ponowoczesny”, posthumanizm; sekularyzacja, hedonizm,
konsumizm; ekologia; transhumanizm; wirtualizacja rzeczywistości).
Aktualizacja regionalna: – nauczanie społeczne episkopatu Polski (w aspekcie historycznym i współczesnym; dokumenty i instytucje społeczne Kościoła na ziemiach polskich; postacie i przykłady zastosowania wskazań katolickiej nauki społecznej do lokalnych warunków);
– nauczanie społeczne Kościołów lokalnych (nauczanie społeczne biskupów Kościołów
lokalnych w aspekcie historycznym i współczesnym; dokumenty i instytucje społeczne
Kościoła lokalnego; postacie i przykłady zastosowania wskazań katolickiej nauki
społecznej do lokalnych warunków)”.
Nauka Społeczna Kościoła jest i pozostanie zawsze aktualna. Koncentruje się bowiem na człowieku w różnorakich egzystencjalnych uwarunkowaniach. Kościół chce towarzyszyć człowiekowi, by budzić w nim nadzieję oraz odpowiadać na podstawowe egzystencjalne pytania. Dlatego nauka ta powinna być wykładana jako przedmiot obowiązkowy we wszelkich instytucjach edukacyjnych, a przede wszystkim w seminariach duchownych i na wydziałach teologicznych. Ma być przedmiotem nauczania w pracy formacyjnej z wiernymi świeckimi w stowarzyszeniach i wspólnotach apostolskich. Głoszone przez Kościół zasady mają być nie tylko rozważane, ale przede wszystkim stosowane w życiu. Należy o nich nie tylko nauczać, ale przede wszystkim zgodnie z nimi wychowywać. Chodzi w niej o ukierunkowanie chrześcijańskiego postępowania. Trzeba przechodzić od teorii do praktyki. Należy nie tylko nauczać o powiązaniu wolności z prawdą, ale również wychowywać w duchu wolności odpowiedzialnej. Nie wystarczy nauczać o dobru wspólnym, ale również wychowywać do wrażliwości na jego wymogi w rodzinie, strukturach pośrednich i państwie. Nie wystarczy wyjaśniać podstawowe założenia zasady pomocniczości, ale również wychowywać w duchu odpowiedzialności za swoją pomyślność, samopomocy, myślenia i działania w kategoriach samodzielności za siebie i najbliższe środowisko. Jedynie wychowanie w duchu głoszonych zasad pozwoli rzeczywiście wcielić je w życie.
Benedykt XVI, Encyklika Caritas in veritate, Kraków 2009.
Benedykt XVI, Encyklika Spe salvi, Kraków 2007.
Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est, Kraków 2006.
Borutka T., Nauczanie Społeczne Kościoła, w: A. Zwoliński (red.), Encyklopedia Nauczania Społecznego Jana Pawła II, Radom 2003, s. 310-315.
Borowik Z., Nauczanie społeczne Kościoła, w: W. Piwowarski (red.), Warszawa 1993, s. 113-114.
Fel S., Katolicka nauka społeczna, w: https://www.researchgate.net/profile/Stanislaw-Fel/publication/367379404_Katolicka_nauka_spoleczna/links/63d187bfd9fb5967c204d755/Katolicka-nauka-spoleczna.pdf
Franciszek, Adhortacja Evangelii gaudium, Kraków 2013.
Franciszek, Encyklika Fratelli tutti, Kraków 2020.
Franciszek, Encyklika Laudato si’, Kraków 2015.
Franciszek, Encyklika Lumen fidei, Kraków 2013.
Gocko J., Nauka społeczna Kościoła w poszukiwaniu własnej tożsamości, Warszawa 2013.
Jan XXIII, Encyklika Mater et magistra, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 303-360.
Jan XXIII, Encyklika Pacem in terris, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 361-401.
Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus, Wrocław 1991.
Jan Paweł II, Encyklika Laborem exercens, Wrocław 1992.
Jan Paweł II, Encyklika Sollicitudo rei socialis, Wrocław 1994.
Konstytucja Gaudium et spes, Wrocław 1986.
Kampka F., Katolicka nauka społeczna, w: M. Rusecki (red.), Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich, Lublin 1992, s. 398-411.
Leon XIII, Encyklika Rarum novarum, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 63-92.
Łużyński W., Publiczna rola Kościoła w nauczaniu Benedykta XVI, Pelplin 2022.
Majka J., Nauka społeczna Kościoła, jej charakter i miejsce w orędziu ewangelicznym, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 13-58.
Paweł VI, Encyklika Populorum progressio, Wrocław 1999.
Papieska Rada Iustitia et PAX: Kompendium Nauki Społecznej Kościoła, Kielce 2005.
Pius XI, Encyklika Divini Redemptoris, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 169-200.
Pius XI, Encyklika Mit brennender Sorge, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 147-168.
Pius XI, Encyklika Quadragesimo anno, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 105-146.
Pius XII, Encyklika Summi Pontificatus, w: M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski (red.), Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, Rzym – Lublin 1996, s. 201-232.
Piwowarski W., ABC Katolickiej nauki społecznej, cz. 1, Pelplin 1993.
Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia, w:https://info.wiara.pl/files/21/06/16/838149_BGvH_gaformacjiprezbiterowwPolsce.pdf.
Polityka, ekonomia, społeczeństwo, demokracja, wolny rynek, wartości, zasady społeczne,
Wiesław Łużyński jest kapłanem diecezji toruńskiej i pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wydziału Teologicznego UMK w Toruniu. Ukończył Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie. W latach 1993-1999 odbył studia na Wydziale Nauk Społecznych KUL w dziedzinie socjologii zwieńczone pracą doktorską pt.: „Państwo pomocnicze w nauczaniu Jana Pawła II”. W roku 2010 uzyskał tytuł doktora habilitowanego w Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie na podstawie rozprawy” „Struktury pośrednie pomiędzy jednostką ludzką a państwem w nauczaniu społecznym Kościoła, Toruń 2008, ss. 501”. Przedmiotem jego zainteresowania jest społeczna zasada pomocniczości, obecność religii w sferze publicznej, nauczanie J. Ratzingera/Benedykta XVI.
